Eén op de vijf huishoudens in Drenthe, Groningen en Friesland heeft financiële problemen door de hoge energierekening. Dat blijkt uit een peiling van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant onder ruim duizend huishoudens in de drie noordelijke provincies.
De ernst van de problemen varieert van enigszins tot groot. Van de huishoudens met financiële problemen verwacht 13 procent in de schulden te komen door de hoge energieprijzen. De peiling laat vooral zien dat wij massaal proberen om onze energierekening in toom te houden. Alleen, dat lukt lang niet altijd. De zorgen zijn groot. Driekwart van de mensen is een beetje tot zeer bezorgd over de eigen situatie en nog meer mensen maken zich zorgen over de situatie van anderen. ,,Ik maak mij vooral zorgen om mijn kinderen die allemaal uit huis zijn en een groot deel van hun inkomen zien opgaan aan energiekosten’’, zo klinkt het. En ook: ,,Tot dusver hebben wij een zachte herfst waardoor ik goed kon besparen op energieverbruik. Maar ik maak mij wel zorgen over de mogelijke situatie die kan ontstaan als we een (zeer) koude winter krijgen.’’ Of: ,,Zelf ben ik financieel sterk genoeg, maar mensen met een uitkering wonen vaak in een slecht geïsoleerd huis. Zij worden dus dubbel gepakt. Ze hebben hoge energiekosten én weinig inkomen.’’
Huurders hebben het door de bank genomen zwaarder dan kopers. Zij ervaren twee keer vaker problemen als kou, tocht, vocht en schimmel. Niet verwonderlijk, want huurwoningen zijn doorgaans slechter geïsoleerd dan koopwoningen, zo blijkt uit de peiling. Ook zijn ze minder vaak voorzien van energiebesparende installaties zoals warmtepompen, hr-ketels en zonnepanelen. Huurders willen wel verduurzamen, maar voor de belangrijkste maatregelen zijn zij afhankelijk van hun huurbaas. Meestal is dat een woningcorporatie. Bijna de helft van de huurders die de enquête hebben ingevuld, zou wel willen verhuizen naar een woning die minder energie vreet, maar het gros van hen heeft daar de mogelijkheden niet voor.
Of we nu huurder zijn of een eigen woning hebben, vrijwel allemaal passen wij ons gedrag aan om energie te besparen. Wat we vooral doen? We zetten de thermostaat lager, verwarmen minder kamers, laten de verwarming vaker uit, douchen korter of minder en laten minder lampen branden. Om het nog een beetje comfortabel te houden dragen we binnenshuis een extra trui of kruipen we onder een dekentje. Ook warmt één op de zeven huishoudens zich graag aan het vuur van een hout- of pelletkachel. Anderen roepen de hulp in van een elektrisch kacheltje. Maar of dat nu zulke verstandige keuzes zijn?
Absoluut niet, zegt Marlon Mintjes van Milieu Centraal, de organisatie die voorlichting geeft over energiebesparing. ,,Dat zijn afraders. Hout- en pelletkachels vanwege je gezondheid. Bij de verbranding komt fijnstof vrij dat ernstige klachten kan veroorzaken. En de elektrische kachel? Dat is een enorme stroomslurper. Je kunt beter een elektrische deken gebruiken.’’ Mintjes is expert op het gebied van energiebesparing. Zij benadrukt dat je meer kunt besparen met goed ‘verwarmingsgedrag’ dan met een elektrische kachel. ,,Ben je thuis, zet de verwarming dan op 18 of 19 graden. Ben je niet thuis, zet ’m dan op 15. Ook een uur voordat je naar bed gaat kan ie al op 15. Houd alle deuren gesloten en verwarm alleen de ruimtes waar je bent.’’ Anders dan de elektrische kachel kunnen de airco en het infraroodpaneel wél de goedkeuring wegdragen van de besparingsexpert. Al plaatst zij daar wel kanttekeningen bij. ,,De airco is efficiënt, maar alleen om mee te verwarmen. ’s Zomers is het wel weer een energieslurper. Infraroodpanelen zijn doelmatig, maar niet om je hele huis mee te verwarmen. Ze geven gerichte stralingswarmte.’’ Mintjes hoort ook wel dat mensen zich helemaal van het gas laten afsluiten, maar dat noemt zij onverstandig. ,,Het is belangrijk om je huis minimaal tussen de 12 en de 15 graden te houden. Anders krijg je vocht en schimmel. Dat is slecht voor je huis én voor je gezondheid. Je kunt er bijvoorbeeld ademhalingsproblemen door krijgen, of hoofdpijn.’’ Om dezelfde reden adviseert de energieexpert om altijd te ventileren, zelfs als je daardoor iets meer energie verbruikt. ,,Heb je kleine klapraampjes of ventilatieroosters? Zet ze open, het liefst permanent. Heb je een ventilatiesysteem? Laat het aanstaan. Dat is echt noodzakelijk voor de aanvoer van gezonde lucht.’’ Mintjes beseft dat huurders doorgaans minder isolatiemaatregelen kunnen treffen dan mensen met een koopwoning. ,,Wat je in elk geval kunt doen, is op zoek gaan naar naden en kieren. Maak ze dicht met tochtstrips en zet een borstel op de brievenbus. Heb je daar het geld niet voor? Ga dan in gesprek met je huurbaas. En klop daar ook aan als je wilt dat je huis beter wordt geïsoleerd.’’
Terug naar de peiling. Vier op de vijf mensen noemen de portemonnee als belangrijkste reden om energie te besparen, maar daar blijft het niet bij. Drie op de vijf mensen vinden ook het klimaat een goede reden om zuiniger om te springen met energie en bijna even vaak klinkt het argument dat we minder afhankelijk moeten worden van Russisch gas. Iets meer dan de helft van de mensen noemt tevens de gevolgen van de gaswinning in Groningen als reden om het eigen energieverbruik te temperen. Welke redenen we ook hebben om energie te besparen, betalen moeten we sowieso, elke maand opnieuw. De helft van de huishoudens in de enquête betaalt een voorschot op de energierekening van minder dan 200 euro per maand. Eén op de drie huishoudens zit tussen de 200 en de 400 euro en een kleine groep (2 procent) tikt maandelijks tussen de 600 en 800 euro af. Maar zijn die voorschotten wel hoog genoeg?
Lang niet altijd, waarschuwde energiebedrijf Vattenfall in augustus van dit jaar al. Zo’n 10 procent van de klanten betaalde toen 200 euro per maand te weinig (en riskeerde daarmee een forse naheffing). Andere energiebedrijven bevestigden dat beeld. Speelt dat probleem nu nog steeds? ,,Ja, het blijft onverminderd lastig’’, zegt woordvoerder Robert Portier namens Vattenfall. ,,Gelukkig zijn er inmiddels wel dingen geregeld, zoals die twee keer 190 euro en het prijsplafond dat in de maak is, maar het blijft een serieus probleem.’’ Vattenfall probeert net als veel andere energiebedrijven regelingen te treffen met klanten die het niet redden. ,,We kijken bijvoorbeeld of mensen gespreid kunnen betalen als zij zich het voorschot simpelweg niet meer kunnen veroorloven. Maar betaal je 200 euro per maand te weinig en laat je dat oplopen? Dan helpen onze regelingen ook niet meer.’’
Het nationaal budgetinstituut Nibud ziet dat probleem ook en wijst op het risico van een te laag voorschot. ,,Zo kun je jezelf lelijk in de vingers snijden’’, zegt woordvoerster Karin Radstaak. ,,Voor een grote groep mensen zit het er nog aan te komen. Die moeten bij de eindafrekening heel veel bijbetalen.’’ Bij de meeste energiemaatschappijen mag je het voorschot inmiddels niet meer verlagen, met alle gevolgen van dien. ,,Van de mensen met betalingsachterstanden kan ruim een kwart de energierekening niet meer betalen’’, zegt Radstaak. ,,In 2015 was dat nog 16 procent.’’ Het Nibud adviseert mensen met betalingsproblemen om tijdig aan de bel te trekken. Radstaak: ,,Het is buitengewoon ingewikkeld om dit soort problemen in je eentje op te lossen. Kun je dat voorschot van 100 euro per maand niet meer opbrengen? Zoek hulp! Je hoeft geen schulden te hebben of in de bijstand te zitten om bij de gemeente aan de bel te trekken. Schaam je niet. Als je de problemen laat oplopen, is het leed uiteindelijk vaak niet meer te overzien.’’
Het onderzoek is uitgevoerd onder meer dan 3200 huishoudens in Drenthe, Friesland en Groningen. Uit deze huishoudens is een steekproef getrokken van ruim 1000 deelnemers. Daarbij is rekening gehouden met een representatieve verdeling naar geslacht, leeftijdsgroepen en provincie. De huishoudens zijn benaderd via het RegioNoordPanel en de websites van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant. De uitkomsten hebben een foutmarge van plus of min 3,1 procent. Het onderzoek is uitgevoerd door het Groningse onderzoeksbureau Enigma Research.
Bron: Dagblad van het Noorden
Gepubliceerd: 07-12-2022