Zoals meeuwen afkomen op etensresten, zo komen mensen nu af op blikjes met statiegeld. Zwerfafvalonderzoeker Dirk Groot: „Dit kwartaal vond ik 57 procent minder blikjes.”

De tuin van Dirk Groot in Purmerend – de man achter het eenmansbedrijf Zwerfinator – staat vol met zakken zwerfafval. Niet alleen omdat hij zich ergert aan troep op straat, maar vooral om er onderzoek naar te doen. Rijkswaterstaat en diverse gemeenten en bedrijven, waaronder fastfoodgigant McDonald’s, maken gebruik van zijn expertise. De Zwerfinator (”mijn geuzennaam’) koppelt data aan het gevonden afval in steden en dorpen in het hele land, waar hij beroepsmatig afval zoekt. Zo kan hij bijvoorbeeld een gemeente adviseren waar en op welk tijdstip het beste de reinigingsdienst in actie kan komen.

Nu daklozen, kinderen en anderen die wat willen bijverdienen afvalbakken afstruinen op zoek naar blik is het advies van Groot om openbare afvalbakken niet ’s ochtends, maar aan het eind van de dag te legen. En ook in de weekenden. „Als het mooi weer is gaan mensen naar buiten. Ze drinken wat en gooien het blikje weg. Wacht je tot maandagochtend met legen, dan wordt het een rotzooi.” Overigens is Groot helemaal niet ontevreden over het effect van de statiegeldmaatregel, die per 1 april is ingegaan. Hij deed dit tweede kwartaal onderzoek in vijftien gemeenten, waaronder Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, en zag dat het totaal aantal blikjes gevonden per kilometer met 57 procent drastisch was afgenomen ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2022 en 2021. „Van de blikjes die ik nog vond zat op 21 procent statiegeld, de overige blikjes waren de oude blikjes zonder statiegeld.”

Daarmee loopt de Zwerfinator vooruit op de cijfers die staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur) later dit jaar presenteert. In een brief aan de Tweede Kamer zegt zij te verwachten dat de maatregelen een daling van blikjes in het zwerfafval zal laten zien. Bij kleine plastic flesjes is het statiegeldeffect in elk geval duidelijk. Het aantal kleine plastic flesjes in het zwerfafval is vanaf de invoering van het statiegeld in 2021 ruim gehalveerd, aldus Heijen aan de Kamer. Dat niet alle flesjes zijn verdwenen komt omdat op een deel van de flesjes (voor zuivel en fruitdrankjes onder meer) geen statiegeld zit. Een probleem zijn statiegeldwaardige blikjes en plastic flesjes die plat zijn gereden, gedeukt of het etiket met streepjescode kwijt zijn en die daarom bij de supermarkt niet worden ingenomen. Groot heeft er een zak vol van staan in zijn tuin. „Plat of gedeukt, het is hetzelfde blikje. Zolang er een streepjescode op zit, is het technisch mogelijk ze in te nemen. Maar ja, dan moet er in machines worden geïnvesteerd.”

Een groter probleem zijn de afvalbakkenplunderaars die van de omgeving een ravage maken. Bij voetbalclub VDL in Maassluis weten ze er alles van. „We worden er gestoord van”, zegt bestuurslid Pieter Penning. Elk weekend is het weer raak: onbekende types betreden het terrein en gooien zonder pardon de kliko’s en grote containers om. Uit de troep vissen ze de blikjes en flesjes. „Wat we ook doen om het terrein af te sluiten, ze weten er altijd doorheen te glippen. We hebben hekken met punten, camera’s, maar elke maandag is het weer een bende op het terrein. Zeker als het waait, verspreidt alles zich over de velden.” De club probeert bezoekers te stimuleren afval te scheiden. Penning: „Maar ze gooien ook peuken en bierdoppen op de grond. En blikjes en flesjes in de verkeerde bakken. Ja, en daar zijn die gasten naar op zoek. Gekmakend.” Niet iedereen gedraagt zich als een aso.

In een park in Alkmaar rijdt een man in zijn invalidenwagen van afvalbak naar afvalbak. Voorzichtig trekt hij er hier en daar blikken uit, ervoor zorgend dat het andere afval binnenboord blijft. Hij is een Iraakse Koerd, zegt hij, gewond door martelingen. Hij kan wel wat extra geld gebruiken. Hij wijst op de sigaret tussen zijn vingers: „Die zijn duur, hè?” Maar voor hem is blik inzamelen geen vetpot: „Misschien drie of vier euro per dag.” De kinderen van Dirk Groot zijn fanatieker. Ze komen soms met acht tot twaalf euro thuis. „Eentje heeft een Legodoos bij elkaar gespaard.”

Groot weet dat in Scandinavische landen en in Duitsland, waar statiegeld op blik al langer bestaat, er praktische oplossingen zijn bedacht. Bijvoorbeeld een extra rand om een afvalbak waarin mensen lege blikjes kunnen stoppen. „Die kunnen daklozen en andere inzamelaars er dan makkelijk uithalen. Dit zijn de kinderziektes. Net als de lange rijen bij de inzamelingsmachines in de supermarkt. Uiteindelijk helpt dit om zwerfafval op straat te verminderen.”

Bron: Dagblad van het Noorden
Gepubliceerd: 28-06-2023